11 BÀI THƠ HAY NHẤT CỦA QUANG DŨNG

Tây Tiến

Sông Mã xa rồi Tây tiến ơi ! 

Nhớ về rừng núi, nhớ chơi vơi

Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi

Mường Lát hoa về trong đêm hơi 

Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm 

Heo hút cồn mây, súng ngửi trời 

Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống 

Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi 

Anh bạn dãi dầu không bước nữa 

Gục lên súng mũ bỏ quên đời ! 

Chiều chiều oai linh thác gầm thét 

Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người 

Nhớ ôi Tây tiến cơm lên khói 

Mai Châu mùa em thơm nếp xôi 

Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa 

Kìa em xiêm áo tự bao giờ 

Khèn lên man điệu nàng e ấp 

Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ 

Người đi Châu Mộc chiều sương ấy 

Có thấy hồn lau nẻo bến bờ 

Có nhớ dáng người trên độc mộc 

Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa 

Tây tiến đoàn binh không mọc tóc 

Quân xanh màu lá dữ oai hùm 

Mắt trừng gửi mộng qua biên giới 

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm 

Rải rác biên cương mồ viễn xứ 

Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh 

áo bào thay chiếu, anh về đất 

Sông Mã gầm lên khúc độc hành 

Tây tiến người đi không hẹn ước 

Đường lên thăm thẳm một chia phôi 

Ai lên Tây tiến mùa xuân ấy 

Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi. 

Phù Lưu Chanh, 1948

Đôi mắt người Sơn Tây

Em ở thành Sơn chạy giặc về 

Tôi từ chinh chiến cũng ra đi 

Cách biệt bao lần quê 

Bất Bạt Chiều xanh không thấy bóng Ba Vì 

Vừng trán em vương trời quê hương 

Mắt em dìu dịu buồn Tây Phương 

Tôi thấy xứ Đoài mây trắng lắm 

Em có bao giờ em nhớ thương?

Mẹ tôi em có gặp đâu không? 

Những xác già nua ngập cánh đồng 

Tôi cũng có thằng em còn bé nhỏ

Bao nhiêu rồi xác trẻ trôi sông 

Tử độ thu về hoang bóng giặc

Điêu tàn ơi lại nối điêu tàn

Đất đá ong khô nhiều suối lệ

Em đã bao ngày lệ chứa chan?

Đôi mắt người Sơn Tây 

U uẩn chiều lưu lạc 

Thương vườn ruộng khôn khuây

Bao giờ trở lại đồng Bương Cấn

Về núi Sài Sơn ngó lúa vàng

Sông Đáy chậm nguồn qua Phủ Quốc

Sáo diều khuya khoắt thổi đêm trăng

Bao giờ tôi gặp em lần nữa

Chắc đã thanh bình rộn tiếng ca

Đã hết sắc mùa chinh chiến cũ

Còn có bao giờ em nhớ ta?

1949

Đôi bờ

Thương nhớ ơ hờ, thương nhớ ai?

Sông xa từng lớp lớp mưa dài

Mắt kia em có sầu cô quạnh

Khi chớm heo về một sớm mai?

Rét mướt mùa sau chừng sắp ngự

Bên này em có nhớ bên kia

Giăng giăng mưa bụi quanh phòng tuyến

Hiu hắt chiều sông lạnh bến Tề

Khói thuốc xanh dòng khơi lối xưa

Đêm đêm sông Đáy lạnh đôi bờ

Thoáng hiện em về trong đáy cốc

Nói cười như chuyện một đêm mơ

Xa quá rồi em người mỗi ngã

Bên này đất nước nhớ thương nhau

Em đi áo mỏng buông hờn tủi

Dòng lệ thơ ngây có dạt dào?

1948

Quán bên đường

Tôi khách qua đường, trưa nắng gắt

Nghỉ nhờ đây quán lệch tường xiêu

Giàn mướp nghèo không hứa hẹn bao nhiêu

Mùa gạo đắt, đường xa, thưa khách vắng

Em đắp chăn dầy, tóc em trĩu nặng

Tôi mồ hôi ra ngực áo chan chan...

Đường tản cư bao suối lạ sương ngàn

Em mê sảng sốt hồng đôi má

Em có một mình nhà hoang vắng quá

Mảnh chăn đào em đắp, có hoa thêu

Hàng của em, chai lọ xác xơ nghèo

Tôi nhìn lại mảnh quần xưa đã vá

Tôi chợt nhớ chúng ta không nhà cửa

Em tản cư, tôi là lính tiền phương

Xa Hà Nội, cùng nhau, từ một thuở
Lòng rưng rưng thương nhau quá dọc đường

Tiền nước trả em rồi. Nắng gắt

Đường xa xa mờ núi và mây

Hồn lính vương vài qua sợi tóc

Tôi thương mà em đâu có hay...

Lính râu ria

Khuya khoắt sông bờ vắng

Lửa hồng quán tản cư

Lính mấy chàng vất vả

Tìm sống một đêm thơ

Một người kêu cà-phê

Một anh gọi thuốc lá

Một người nhìn sau trước...

- Chị ơi! Ly rượu nhỏ!

Rượu nhỏ một ly thôi

Một ly cho đỏ mặt

Cho lên hương cuộc đời

- Chị ơi! Cháu ngủ đâu

Rồi anh bế con chị

Anh lim dim cúi đầu

Cô bé cười chúm chím

Mắt non nhìn như sao

Đôi mắt nhìn như sao

Má hồng như trái mận

Mùa đang độ ngọt ngào!

Bàn tay như rễ cây

Bộ râu hơn bàn chải

Anh ôm con người ta

Anh ôm ghì nó mãi

Cô bé năm tháng trời

Tuổi anh vừa ba mươi

Vợ anh giờ này đâu?

Anh mỉm cười rười rượi

Khi anh về đã xa

Chị dọn hàng đi ngủ

Chép miệng trong hơi chăn

Chị buồn chi không rõ

Khuya khoắt sông bờ vắng

Tiếng súng rền xa xa

Lính mấy chàng phanh ngực

Hát nhẹ lên bài ca...

Kênh đào, cuối thu đông 1948

Bố hạ

Cuối năm trên đường đi Bố Hạ

Tháng chạp mùa cam lửa đốm vườn

Bãi sỏi quanh co dòng nước chậm

Cheo leo cầu tạm vắt sông Thương

Xe ngựa bình yên leo dốc đỏ

Cuối năm trên đường đi Bố Hạ

Đỉnh đồi quán sậy dựng phên lau

Ngựa dừng rủ bụi than tàu hoả

Đường ấp chia tay khách hỏi chào

Cuối năm trên đường đi Bố Hạ

Ruộng bậc thang còn trơ gốc rạ

Rừng núi mờ xa khói trẻ trâu

Tơi nón trung du em về đâu

Nhớ ai trên đường đi Bố Hạ...

Rừng xa Yên Thế hùm thiêng nằm

Đồn cũ Phồn Xương rét cuối năm

Râu tóc tướng quân cờ nghĩa ruổi

Ngựa chiến băng đường dấu còn mới

Nép bóng vườn cam đường Bố Hạ

Mả Tây, tri huyện lập công làm

Bia ký quân thù trận Nhã Nam.

Đường Trăng

Đường ấy dừa trăng như cổ tích

đường vào những truyện thuở ngày xanh

đường qua bến lội ngang người cát

biển thuỷ triều dâng mặn nước lành

Đường ấy đi về qua bóng núi

miếu đêm soi lạnh xuống sông dài

lay động màn sương trên khói sóng

thuyền khơi ai gõ mạn xa khơi

Đường ấy sao khuya đầm nước mắt

trong vời như ngọc, lá tre xanh

giếng làng còn ướt trăng trên đá

chim ngủ xôn xao độn lá cành

Là những đường đi qua ngõ trúc

mẹ gìà thao thức ngó qua phên

hành quân trong đám người đêm ấy

biết có con thương của mẹ hiền

Là những đường trăng qua bến láng

hoa nhài thơm ngõ đượm quân trang

lớp này lớp khác người sang hết

thuyền lại nằm phơi dưới nguyệt vàng

Là bước quân đi đường kháng chiến

lòng thôn trăng giải biết bao nhiêu

bao nhiêu giấc ngủ làng thôn động

gà chợt nhầm canh chợt gáy theo.

Cố Quận

Trăng sáng vẫn vờn đôi bóng cau 

Ngồi đây mà gửi nhớ phương nào 

Gió mát lung linh vầng Bắc Đẩu 

Tiếng hè ếch nhái rộn bờ ao. 

Ngồi đây năm năm miền ly hương 

Quê người đôi gót mải tha phương 

Có những chiều chiều trăng đỉnh núi 

Nhà ai chày gạo giã đêm sương 

Tịch mịch sầu vơi bèo râm ran 

Côn trùng im ỉm lối trăng tàn 

Người ơi quê cũ đèn hoe ngọn 

Tóc bạc trông chừng cảnh héo hon 

Ngõ trúc quanh quanh sầu bóng lá 
Trăng vàng rơi rắc nẻo nào xưa 

Ngõ cũ không mong người trở lại 

Mà mùi hoa mộc vẫn thơm đưa 

Đốt khói lên rồi hương viễn vông 
Dòng xanh thoáng biến cảnh hư không 

U hiển liễu trai về quá khứ 

Chuối vườn rũ lá đóm bay vòng 

Em ơi, em ơi đêm dần vơi 

Trông về phương ấy ngóng trông người 

Trăng có soi qua vầng tóc bạc 

Nẻo về cố quận nhớ thương ôi !

Hồ Nam

Ai biết Hồ Nam giờ ra sao?

Xa cách hồn quê động bóng cau

Ðám cưới qua đò quai nón mới

Mười năm còn tưởng bóng cô dâu

Ai biết Hồ Nam giờ đổi thay

Bãi sỏi gầm quanh nước réo ngày

Em nhỏ tắm trâu chiều núi biếc

Giờ em chiến sĩ ở đâu đây

Ai nhớ Hồ Nam mây trắng xa

Giây nói tham mưu giăng mọi nhà

Tư lệnh cùng dân ăn cỗ giỗ

Ði rồi còn nhắc mãi quân ta

"Một hàng cau phơ phất

Một hàng mây xa xôi

Trong mưa chiều hiu hắt

Buồn lắm Hồ Nam ơi!"

Vàng cũ thời gian trang nhật ký

Bâng khuâng y tá mắt trông người

Chưa vào chiến dịch - quân y vắng

Quê nhà Hà Nội dạ như khơi.

11-5-1960 

Một phút thoáng qua

Chưa gặp sao đành thương nhớ nhau?

 Đôi phen số mệnh cũng cơ cầu 

Người đi mang nửa hồn đơn lẻ 

Tôi về hoài vọng một đôi câu 

Khói thuốc chiều sông hỡi dáng người! 

Phương nào đôi mắt ngó xa xôi 

Nào ai biết được niềm u ẩn 

Từng lắng nhiều trong những mảnh đời 

Tôi viết chiều nay chiều tưởng vọng 

Làm thơ mình lại tặng riêng mình 

Sông trôi luống gợi dòng vô hạn 

Biền biệt ngày xanh xa ngày xanh 

Thời đại bao lần khô nước mắt 

Hoa đèn riêng gửi chút tâm tư 

Ngắn dài đã học người thiên cổ 

Vạn đại sầu lên chẳng bến bờ 

Chiều ấy em về thương nhớ ai? 

Tôi chắc đường đi đã rất dài 

Tim tím chiều hôm lên bóng núi 

Dọc đường mờ những cánh hoa phai 

Một chút linh hồn nhỏ 

Đi về chân núi xanh 

Màu tím chiều chầm chậm 

Hoàng hôn nghe một mình 

Giáo đường chuông rời rạc 

Tan vỡ nhiều âm thanh 

Một chút linh hồn nhỏ 

Đi về chân núi xanh. 

Thơ Tặng Ông Lang

Gian khổ đường ta ta cứ đi

Vững tâm theo kháng chiến trường kỳ

Trắng trong nguyền giữ lòng cam thảo

Son sắt càng thơm dạ quế chi

Non nước đã vương tơ đỗ trọng

Giàu sang đâu hám chữ đương qui

Lênh đênh dầu mấy lênh đênh nữa

Tin tưởng ngày mai rộng lối đi.